VELİ BÜLTENİ-2: Sosyal Beceriler
İnsan yaşamında duygular ve çevresiyle ilişkiler önemli bir yere sahiptir. Çocuklar da yetişkinler gibi duygu ve düşüncelerini ifade ederek kabul görmek ister. Çocukların duygusal gelişimi ve sosyal gelişimi hem kendilerini hem de insanlarla ilişkilerini etkiler. Sağlıklı duygusal ve sosyal gelişim, kişilik gelişimini etkiler. Bütün bunların ilk öğrendikleri yer ise ailedir.
Ergenler daha önceki dönemlere göre diğer insanlarla ve akranlarıyla daha çok iletişime girdikleri için; hem duygusal hem de sosyal anlamda büyük bir değişim içerisinde olabilmektedirler. Bu nedenle ergenlik döneminde sosyal ve duygusal gelişim önemli bir yere sahiptir. Ergenlik yetişkinlikten önceki son duraktır. Ergenlikteki değişimler hızlıdır. Ergen, bu değişimlere ayak uydurmakta zorlanır. Sonucunda duygusal sorunlar yaşayabilir. Çevresiyle etkileşim daha yoğundur ve kurduğu ilişkilerde nasıl davranması gerektiğini bilmesi beklenir.
ERGENLİKTE GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
• Bağımsız hareket etmeyi severler. Bağımsız olmak isteseler de anne baba desteğine ihtiyaç duyarlar. Bağımsız olduklarını ispat etmek için büyüklerine karşı gelebilirler. Kendilerini ispat etmek için benmerkezci davranırlar. Kendisi nasıl düşünüyor inanıyorsa, başkalarının da aynı şekilde düşünmesi gerektiğine inanırlar.
• ‘‘Olmak istediğim kişi olmama izin verirler mi?’’ Bunu dener…
• Fiziksel gelişim ve değişimleri hızlı olduğu için sakarlıklar olabilir. Vücudundaki değişimleri beğenmeyebilirler.Başkaları tarafından nasıl gözüktükleri çok önemlidir. Beynindeki bazı bölgeler daha hızlı geliştiği (amigdala: korku, öfke) için olumsuz durumlara abartılı tepkiler verirler. Hormonel değişiklikler (serotonin azalması, dopamin artışı) nedeniyle stresli ve gergin olurlar. Bu onların elinde olan bir durum değildir, anlamlandıramazlar.
• Arkadaşları, aileden daha önde gelir. Bir gruba ait olmak ergenler için önemlidir. Akran grupları, ergenlerin kabul gördükleri yerlerdir. Karşı cinse ilgi artar. Derin ilişkiler kurmak isterler. İlişkilerine anlam yüklerler. Dış dünyayla ilgili olurlar. Özellikle sosyal medyaya ilgilidirler. Medyatik kişileri örnek alarak özdeşim kurarlar. Uzun süre odasında yalnız kalarak hayaller kurarlar.
• Ailede maddi yetersizlik var ise bunu kabullenmek istemeyebilirler. Özellikle erkek çocuklar, erkek kimliğine ilişkin güç hazzı peşinde olabilirler.
• Riskli davranışları severler, kendilerine bir şey olmayacağını düşünürler. Dopamin azaldığı için çocukluk dönemindeki hazzı yaşamak için riskli davranışlar sergilerler. Geç saatte dışarı çıkma gibi dışarıdan olumsuz gözüken davranışları büyüdüklerini göstermek için sergilerler.
• Gelecek ile ilgili kararlar almaya, planlar yapmaya başlarlar. Gelecek ile ilgili kaygıları artmaya başlar. Sınav kaygısını yoğun yaşarlar. Yalnız kalarak gelecek ile ilgili hayaller kurarlar.
• Depresyon, kaygı bozuklukları gibi sorunların ortaya çıkmaya başladığı dönemdir.
SOSYAL DUYGUSAL BECERİLER NEDİR?
Bireylerin duygularını düzenlemeleri, kısa ve uzun vadeli hedef belirlemeleri ve bu hedeflere ulaşmak için eylem planı oluşturmaları, sağlıklı kişilerarası ilişkiler kurmaları ve sürdürmeleri, etkili bir şekilde problem çözmeleri ve sorumlu kararlar almaları için gerekli olan yeterlilikler.
Sosyal duygusal beceriler ergenlerin/bireyin;
• Duygularını tanımasını ve ifade etmesini sağlar.
• Öz güvenin artmasına yardımcı olur.
• Sağlıklı ilişkiler kurmalarını destekler.
• Yaşam doyumunu yükseltir.
• Daha iyi akademik performans sağlar, derslere daha fazla ilgi gösterirler ve öz motivasyon konusunda ustalaşırlar.
• Daha az davranış sorunu gösterirler. Bu durum öğrenciler arasında olumlu tutumları teşvik eder ve daha az istenmeyen davranış görülür.
• Geliştirilmiş zihinsel sağlık ve öz saygı kazanırlar. Öğrencilerin akranları ve yetişkinlerle destekleyici ilişkiler kurmasına yardımcı olur. Böylece daha olumlu düşünme ve olumlu kişilik sahibi olurlar.
Öz Farkındalık Becerisi Kazanmış Ergenler :
• Duygularını ve kendisini tanır. Sahip olması gereken değerleri bilir. Duygularının nasıl oluştuğunu anlar. Kendisine yetebilen bireyler olurlar.
Sosyal Farkındalık Becerisi Kazanmış Ergenler:
• Diğer insanların farklılıklarını anlar ve saygı gösterebilirler. Empati kurabilirler. Sağlıklı ilişkiler kurabilir ve yürütebilirler.
Öz Yönetim Becerisi Kazanmış Ergenler:
• Olumsuz durum ve duygularla baş edebilirler. Başarabileceği hedefler koyabilirler. Çalışmak için gerçekçi plan yapabilirler. Daha iyimser ve olumlu kişilik sahibi olabilirler.
İlişki Geliştirme Becerileri Kazanan Ergenler :
• Duygularını uygun şekilde ifade edebilirler. İnsanlarla ilişkilerini başlatabilir, sürdürebilirler. İsteklerini, memnun olmadığı durumları ifade edebilirler. Zor durumlarında yardım isteyebilirler. Sosyal ilişkilerinde daha girişken olabilirler. Çatışma durumlarını yönetebilirler.
Sorumlu Karar Verme Becerisini Kazanmış Ergenler :
• Karar alırken imkanlarını ve çevresini göz önünde tutabilirler. Aldığı kararların sorumluluğunu taşıyabilirler. Olaylara farklı açılardan bakabilirler. Problem çözebilirler.
SOSYAL DUYGUSAL BECERİLERİ DESTEKLEMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ?
o Ergenleri anne babaların ergenleri/çocuklarını kabul ettiğini göstermesi gerekir. Bu kabul etme ise;
• Onları dinlemek,
• Yaşadıkları duygularına değer vermek,
• Arkadaşlarını tanımak ve zaman geçirmesine izin vermek ile mümkündür.
15-18 yaş arasındaki ergenler ailedeki iletişime göre kendilerini değerli görürler ve buna göre hayatlarına devam ederler. Aileden ne öğrendilerse başka insanlarla da bu öğrendikleri yolla iletişim kurarlar.
o Arkadaşlarıyla uygun şekilde zaman geçirmesine izin vermek.
o Ailedeki kurallarla ilgili karara onu ortak etmek. Kişisel ama zararlı olmayan tercih ve ilgilerine saygı duymak.
o Gelecek ile ilgili planlarına destek olmak, küçümsememek.
o Maddi yetersizlik varsa, bunu açıklamak ve ergene duygusal destek vererek telafi etmek.
o Ergenlik dönemi hakkında güvenilir (okul, öğretmen, psikolojik danışman) kaynaklardan bilgi almak.
o Ergenlik döneminin bir süreç olduğunu ve biteceğini bilmek.
